ASI od A do Z

Alternatywna spółka inwestycyjna od A do…

By zrozumieć, jakimi cechami charakteryzuje się alternatywna spółka inwestycyjna (ASI), będziemy odwoływać się przede wszystkim do Ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Akt ten określa zasady tworzenia oraz działania funduszy inwestycyjnych^[1], mających siedzibę na terytorium naszego kraju, jak i również podmiotów, które będą nimi zarządzać. Reguluje także działalność podmiotów, które chcą zarządzać alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi na terytorium naszego kraju, ale ich siedziba znajduje się w państwie członkowskim Unii Europejskiej bądź nawet państwie trzecim. Jeśli nie spotkałeś się do tej pory z użytymi powyżej pojęciami, spokojna głowa! Poniżej (a także w przyszłych wpisach) znajdziesz bazę definicji potrzebną do zrozumienia całego systemu inwestycyjnego. Jak sam się przekonasz, nie jest on aż tak skomplikowany, jak mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka!

ASI – z czym to się je?

Odwołując się wprost do ustawy, ASI jest alternatywnym funduszem inwestycyjnym innym niż specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty albo fundusz inwestycyjny zamknięty. Wszystko jasne, prawda? O różnicach pomiędzy przedstawionymi powyżej pojęciami porozmawiamy w kolejnych wpisach. Na ten moment zapamiętaj, że ASI to rodzaj funduszu inwestycyjnego, posiadający szczególne cechy odróżniające go od innych typów funduszy. Na potrzeby wpisu w dalszej części słowa „ASI” i „fundusz” mogą być używane zamiennie.

Czym zatem zajmuje się ASI?

Skoro jest to rodzaj funduszu inwestycyjnego, jego przedmiot działalności musi kręcić się wokół zbierania środków od inwestorów – pieniężnych lub niepieniężnych. Następnie środki te są lokowane w interesie inwestorów, zgodnie z określoną polityką inwestycyjną. Przykładowo – jeśli polityka inwestycyjna wskazuje, że dana ASI inwestuje w startupy z branży B+R, aktywa inwestorów (zazwyczaj pieniądze) będą lokowane właśnie w udziałach/akcjach^[2] rokujących spółek z tego sektora. Jeśli Twoim marzeniem jest utworzenie olbrzymiego rejestru inwestorów, z których każdy dołoży swoją cegiełkę pieniężną, a cegiełki te w efekcie posłużą do zainwestowania w dany produkt bądź produkty inwestycyjne opisane w polityce inwestycyjnej, musisz zarejestrować swoją działalność – być może właśnie w formie ASI. Czy nie mógłbyś tak po prostu zebrać banknotów do kapelusza, stojąc gdzieś na rogu ruchliwej ulicy w biznesowej dzielnicy pewnego miasta? A może chciałbyś zaoferować możliwość przelania środków na określony cel inwestycyjny z wykorzystaniem forów inwestorskich? Przecież z pewnością znalazłbyś kandydatów, którzy chętnie wzięliby udział w Twoim przedsięwzięciu. Muszę w tym miejscu poinformować, że choć nikt nie powstrzyma Cię siłą przed urządzaniem zbiórek, powinieneś pamiętać o możliwych konsekwencjach. Wspomniana ustawa zakazuje takich aktywności pod karami: grzywny wynoszącej, bagatela, 10 000 000 złotych oraz pozbawienia wolności do lat 5. Chyba zatem warto założyć kapelusz dopiero na plaży, a z klawiaturą współpracować w sposób, który zapewni spokojny sen. 

Wróćmy do tematu samej definicji ustawowej ASI. Wydawać by się mogło, że regulacja wcale nie jest aż tak skomplikowana. Bynajmniej! Okazuje się, że mamy do czynienia z niuansami, które warto rozróżniać, chcąc zrozumieć tę konstrukcję w pełni.

Zapamiętajmy, że:

„wyłącznym przedmiotem działalności alternatywnej spółki inwestycyjnej, z zastrzeżeniem wyjątków określonych w ustawie, jest zbieranie aktywów (1) od wielu inwestorów (2) w celu ich lokowania w interesie tych inwestorów (3) zgodnie z określoną polityką inwestycyjną (4)”.

A teraz rozłóżmy to stwierdzenie na czynniki pierwsze.

• Co to znaczy, że ASI „zbiera aktywa”?

Najprościej rzecz ujmując, jeśli ASI zbiera aktywa oznacza to, że inwestorzy przekazują jej środki pieniężne lub niepieniężne (np. nieruchomości). Czy aktywa zostaną zebrane dopiero w momencie, gdy przykładowo środki pieniężne wpłyną na rachunek bankowy ASI? A może wtedy, gdy do potencjalnego inwestora dotrze informacja, że pewien fundusz inwestycyjny rozpoczął swoją działalność i zasila szeregi inwestorów? Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że zbieranie aktywów to czynność, która wiąże się z przepływem pieniężnym. Zbieram aktywa = na konto ASI wpływają środki. Nic bardziej mylnego. Wskazówek w tym zakresie udzielają wytyczne Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych z 24 maja 2013 roku^[3] (dalej: „wytyczne”). Do „zbierania aktywów” dochodzi już wtedy, gdy ASI podejmuje pośrednie lub bezpośrednie kroki, mające doprowadzić do transferu środków.

Czy zatem biznesowa rozmowa przedstawiciela funduszu z potencjalnym inwestorem podczas piątkowego lunchu uchodzi za zbieranie aktywów? Tak.

Zgodnie z wytycznymi, zbieraniem aktywów jest każdy przejaw komunikacji handlowej pomiędzy podmiotem poszukującym kapitału i potencjalnym inwestorem. Zbieranie aktywów to przykładowo: udostępnianie wszelkich broszur informacyjnych o działalności ASI, wstępne negocjowanie umów czy kierowanie informacji marketingowych do potencjalnych inwestorów.

• Jeden z analityków pracujących dla funduszu Biznes sp. z o.o. chce przekazać temu funduszowi środki pieniężne w ramach inwestycji. Czy dojdzie do zbierania aktywów?

Wydawać by się mogło, że tak. Skoro analityk biznesowy chce zainwestować środki po zapoznaniu się z ofertą inwestycyjną funduszu – naturalnie mamy do czynienia z klasyczną sytuacją podpadającą pod zbieranie aktywów. Czy aby na pewno? Zgodnie z wytycznymi nie mamy do czynienia ze zbieraniem aktywów w sytuacji, gdy są one przekazywane przez osobę fizyczną, która zarządza na co dzień funduszem lub ma kontrolę nad jego działaniami. Analityk biznesowy będący pracownikiem ASI zapewne dokonuje analizy spółek, w które fundusz zamierza zainwestować. Tym samym ma rzeczywisty wpływ na ryzyko inwestycyjne funduszu, dlatego też nie dojdzie do zbierania aktywów.

• Do tej pory tylko jeden inwestor przekazał aktywa funduszowi Xmag sp. z o.o. Czy nadal mamy do czynienia ze zbieraniem aktywów zgodnie z definicją?

Z matematycznego punktu widzenia mogłoby się wydawać, że „wielu” zdecydowanie oznacza więcej niż jeden. Interpretacje prawne zaskakują jednak nie od dziś – nie tylko specjalistów od liczb. Zdaniem Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych do zbierania aktywów od wielu inwestorów w ramach ASI dojdzie nawet wtedy, gdy inwestor występuje w liczbie pojedynczej. Możemy mieć również do czynienia z sytuacją, w której ten jedyny inwestor zbierze uprzednio kapitał od innych inwestorów (osób lub przedsiębiorstw). Wtedy również mamy do czynienia ze zbieraniem aktywów.

• Whisky złotą inwestycją? O możliwościach inwestycyjnych w ramach ASI

Wachlarz możliwych opcji inwestycyjnych jest dość szeroki. Zasadniczo pierwsze skojarzenie prowadzi nas do klasycznych sytuacji biznesowych, kiedy to fundusz inwestuje np. w startupy. ASI może też jednak inwestować w aktywa dość niecodzienne, takie jak alkohole, dzieła sztuki czy statki. Początek niestandardowych inwestycji miał miejsce już w zeszłym wieku. Przykładowo pierwsze wzmianki odnośnie inwestycji w whisky pojawiły się w artykule New York Times’a z 12 lutego 1965 roku! Co ciekawe, w tamtym okresie Komisja Papierów Wartościowych i Giełd Stanów Zjednoczonych w ogóle postulowała uregulowanie kwestii dotyczących niecodziennych inwestycji. Wśród nich znalazły się również te, których przedmiotem były m.in. plantacje pomarańczy czy farmy ostryg. Więcej o nietypowych możliwościach inwestycyjnych przeczytasz na łamach bloga w niedalekiej przyszłości!

Czym jest „interes inwestorów”?

Inwestorzy dzielą się swoimi środkami z funduszem, by w efekcie osiągnąć korzyść.  Z kolei ASI lokuje środki inwestorów po to, by koniec końców wygenerować dla nich tzw. zwrot łączony. Zgodnie z wytycznymi następuje to poprzez zaistnienie ryzyka wynikającego z nabywania, posiadania lub sprzedaży aktywów inwestycyjnych, przy jednoczesnych działaniach mających doprowadzić do tego, że wartość tych aktywów wzrośnie/zostanie zoptymalizowana. Lokowanie w interesie inwestorów to zatem taka działalność, która powoduje uzyskanie wzrostu wartości inwestycji lub uzyskanie przychodów z tej inwestycji^[4]. Mówiąc prosto – rozchodzi się o namacalny zysk trafiający do kieszeni inwestora.

Polityka inwestycyjna – drogowskaz dla funduszu

Można pokusić się o stwierdzenie, że polityka inwestycyjna to swoisty kompas wskazujący ASI, w jaki sposób powinna ulokować aktywa inwestorów. Inwestowanie w startupy? A może jednak wybór wspominanych wyżej beczek wypełnionych whisky? Na tego typu pytania odpowiada właśnie omawiany dokument. Czy musi on spełniać określone wymogi? Jeśli chodzi o samą zawartość, nie istnieją wytyczne wskazujące, co konkretnie powinno się tam znaleźć. Nie zmienia to jednak faktu, że istnieje ogólny wymóg odpowiedniej dokumentacji. Zgodnie z wytycznymi polityka inwestycyjna stanowi część dokumentów statutowych ASI i wiąże fundusz prawnie. Warto dodać, że określenie tej polityki następuje najpóźniej w momencie zaciągnięcia przez inwestora wiążącego zobowiązania. Następuje to przykładowo w momencie podpisania umowy z funduszem określającej zasady współpracy inwestora i funduszu.

• Czy Kulczykowie powinni zajrzeć do ustawy o ASI?

Wytyczne wskazują również na szczególny rodzaj grupy, której działalność nie będzie podpadać pod „zbieranie aktywów”. Mowa w tym miejscu o tzw. uprzednio istniejącej grupie. W tym przypadku mamy do czynienia z członkami rodziny, decydującymi się powierzyć swój majątek profesjonalnym doradcom. Ich zadaniem jest działać tak, by wygenerować zysk dla tej rodziny. W przypadku gdy członkowie rodziny są jedynymi podmiotami czerpiącymi korzyści z inwestycji (tzw. beneficjentami rzeczywistymi), wówczas nie mamy do czynienia ze „zbieraniem aktywów”. Omawiana instytucja nosi nazwę „family office”, a jej działalność koncentruje się na zarządzaniu majątkiem danej rodziny w interesie członków tej rodziny. 

Dlaczego konstrukcja ta nie spełnia kryterium ustawowego, a tym samym nie kwalifikuje się jako działalność ASI? W ramach zbierania aktywów mówimy o sytuacji, w której ASI podejmuje kroki mające na celu doprowadzenie do transferu środków przez inwestora. Oferta jest zazwyczaj skierowana do nieograniczonej liczby osób. Katalog podmiotów czerpiących korzyści z inwestycji również pozostaje otwarty (pewni inwestorzy będą kończyć współpracę z funduszem, czyli dokonywać tzw. wyjść inwestycyjnych, inni będą do niego przystępować). W kwestii family office podmiotem zarówno inwestującym, jak i czerpiącym zyski, jest grupa osób zamknięta w obrębie konkretnej rodziny (katalog zamknięty). Oczywiście nie ma przeszkody, by do struktury przystępowali kolejni członkowie danej rodziny. Może do tego dojść np. poprzez zawarcie małżeństwa pomiędzy członkiem rodziny a kimś spoza jej kręgu. Wszystko odbywa się jednak w gronie „samych swoich”, stąd też nie ma potrzeby aplikowania przepisów dotyczących ASI.

Podsumujmy powyższą garść informacji z wykorzystaniem przykładów z życia wziętych.

Ściąga: ASI zajmuje się zbieraniem środków pieniężnych lub niepieniężnych (ustawowo – aktywów) od wielu inwestorów. Następnie lokuje te środki w interesie inwestorów zgodnie z przyjętą polityką inwestycyjną.

Czy w poniższych przypadkach mamy do czynienia z działalnością ASI?

Jan i Maciej postanowili założyć spółkę, która będzie lokować środki inwestorów w udziały/akcje startupów. Jan objął funkcję prezesa zarządu, a Maciej został jego członkiem. Ich wkłady do spółki opiewają na wysokość 100 000 złotych.

Odpowiedź: NIE. Zwróć uwagę, że Jan i Maciej zasiadają w zarządzie spółki. Nie dochodzi zatem do „zbierania aktywów”, ponieważ obydwoje na co dzień zarządzają funduszem.

Spółka Scotch Investment sp. z o.o. zbiera środki finansowe od inwestorów celem ich późniejszego zainwestowania w whisky. Inwestorzy dołączają do grona wspólników spółki poprzez nabycie udziałów, które opłacają wkładem pieniężnym.

Odpowiedź: TAK. Nie mamy ograniczenia ustawowego odnośnie tego, w co ASI ma inwestować środki inwestorów – może być to również whisky.

W toku działalności High Investment S.A. przyjęła do grona akcjonariuszy jedynego inwestora – pana Wiesława, który wniósł do spółki imponującą kwotę dwóch milionów euro.

Odpowiedź: TAK. Pomimo tego, że definicja wskazuje na zbieranie aktywów od „wielu inwestorów”, zgodnie z wytycznymi wystarczy, by tylko jeden inwestor wniósł swój wkład, byśmy mogli mówić o działalności ASI.

Spółka Bond sp. z o.o. oferuje swoim inwestorom stale oprocentowane obligacje. Dzięki emisji tych obligacji może inwestować na rynku nieruchomości.

Odpowiedź: NIE. Słowo przypomnienia: pamiętamy z poprzedniego wpisu, że obligacje to rodzaj dłużnego papieru wartościowego. Podmiot (tutaj inwestor) otrzymuje ten papier w zamian za środki finansowe przekazane emitentowi (czyli temu, kto wydaje papier – tutaj funduszowi). Korzyścią dla inwestora jest zwrot udzielonej funduszowi pożyczki wraz z odsetkami – w tym przypadku w określonej wysokości, ponieważ mamy do czynienia ze stałym oprocentowaniem. Nie mamy zatem do czynienia z tzw. zwrotem łączonym, który jest generowany z przy udziale ryzyka. W przypadku z góry określonego zwrotu z inwestycji przesłanka ta nie może być spełniona.

Członkowie pewnej zielonogórskiej rodziny decydują się na zatrudnienie doradcy inwestycyjnego, który będzie lokował ich majątek w określone aktywa, by możliwie pomnożyć jego wartość.

Odpowiedź: NIE. W tym przypadku mamy do czynienia z tzw. uprzednio istniejącą grupą omówioną w części poświęconej family office – nie jest to działalność ASI.

Podsumowanie

            Choć nie było łatwo, mamy to! Na ten moment powinieneś wiedzieć czym jest alternatywna spółka inwestycyjna i jaki jest zakres jej działalności. Nadal nie czujesz ASI na 100%? Czas zatem na podsumowanie, w którym jeszcze raz podkreślimy najważniejsze kwestie:

• ASI to rodzaj funduszu inwestycyjnego, który zajmuje się zbieraniem aktywów od wielu inwestorów, w celu lokowania tych aktywów w interesie tych inwestorów.
• ASI może lokować środki inwestorów w szeroki katalog aktywów – udziały/akcje innych przedsiębiorstw, nieruchomości, dzieła sztuki, alkohole. Cel pozostaje niezmienny – wygenerowanie korzyści dla inwestora.
• Mamy 4 najważniejsze elementy odnośnie działalności ASI: zbieranie aktywów, wielość inwestorów, interes inwestorów oraz polityka inwestycyjna.
• Zbieranie aktywów – jakiekolwiek działanie funduszu, które ma doprowadzić do tego, by inwestor dołączył do jego struktur. Może być to nawet przekazanie informacji na temat działalności funduszu i jego oferty inwestycyjnej. Nie dochodzi do zbierania aktywów w momencie, gdy:

– mamy do czynienia z tzw. uprzednio istniejącą grupą (family office);

– środki przekazują osoby sprawujące zarząd lub kontrolę nad funduszem.

• Wielość inwestorów – mamy z nią do czynienia również wtedy, gdy szeregi inwestorów danego funduszu zasiliła tylko jedna osoba.
• Interes inwestorów – rozchodzi się o namacalny zysk lądujący w kieszeni inwestora. Generowanie przez fundusz zwrotu dla inwestora jest powiązane z ryzykiem. Gdy z góry wiadomo, jaki zysk osiągnie inwestor (przykład z obligacjami ze stałym oprocentowaniem) – przesłanka nie jest spełniona.
• Polityka inwestycyjna – dokument określający sposób inwestowania przez fundusz środków inwestorów. Nie występują szczegółowe wytyczne co do jej treści, powinna być ona jednak udokumentowana i dołączona do dokumentów statutowych.

Jeśli jakieś pojęcia pozostają dla Ciebie niejasne albo chciałbyś upewnić się w innej kwestii, napisz wiadomość pod adres: hello@need4funds.com